Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın Haziran ayı merkezi yönetim bütçe dengesini gösteren tabloya göre, bütçe Haziran 2022'deki 31,1 milyar TL açığa kıyasla Haziran 2023’te 219,6 milyar TL açık verdi. Faiz dışı bütçe açığı geçen yılın aynı dönemindeki 18,3 milyar TL’den önemli ölçüde artarak 182,3 milyar TL oldu ve hükümetin mali durumunda önemli ölçüde bozulmaya işaret etti.

Aylık Bütçe Gerçekleşmeleri Raporu’nda belirtildiği üzere, Toplam gelirler, Haziran 2023'te bir önceki yıla göre %48,2 artarak 268,2 milyar TL'ye ulaştı. Ancak gelirlerdeki artış, giderlerdeki artışın gerisinde kaldı. Vergi alt kalemlerinde farklı performanslar görülmüştür. Kurumlar vergisi, banka ve sigorta muameleleri vergisi ve gelir vergisi yıllık olarak en yüksek artışları gösterirken, ithalatta alınan katma değer vergisi (KDV) %131,1 ile önemli ölçüde azaldı. Toplam vergi dışı gelirler, Haziran 2023'te yıllık bazda %40,7 gibi nispeten yavaş bir artış gösterdi. Negatif reel faizle ihraç edilen menkul kıymetlerin prim satış gelirleri ve diğer vergi dışı gelir kalemlerinde sınırlı büyüme görüldü. Negatif faiz oranlarıyla ihraç edilen enflasyona endeksli tahvil gelirleri azalarak genel bütçe gelirlerindeki artışı daha da sınırladı.

Toplam giderler Haziran 2023'te %130 artarak 487,9 milyar TL'ye ulaştı ve genişleyen bütçe açığına katkıda bulundu. Harcamalardaki bu önemli artış, öncelikle seçim sonrası ve deprem yeniden inşa faaliyetlerine bağlandı. Faiz dışı giderlerde iki ana kalem dışında yüksek artışlar gözlenmiştir. Personel giderleri ve SGK devlet primi giderleri en yüksek artışları yaşadı. Sermaye giderleri bir önceki yıla göre %38,5 artarken, mal ve hizmet alımları %64,2 ile görece sınırlı bir artış kaydetti.

2023'ün ilk yarısında gelirler %48,6, giderler ise %101,7 artarak bütçe dengesinde 483,2 milyar TL açık verdi. Bütçe 2022 Ocak-Haziran döneminde 93,6 milyar TL fazlaya vermişti. Faiz dışı denge, geçen yılın aynı dönemindeki 228,2 milyar TL fazladan 2023'ün ilk yarısında 208 milyar TL açık verdi.

Bütçe ve faiz dışı dengenin GSYİH'ye oranı (12 aylık devirli)… Kaynak: Hazine ve Maliye Bakanlığı, TÜİK, Dinamik Yatırım

Haziran 2023'teki merkezi yönetim bütçesi, gelir artışının giderlerdeki artışı karşılayamaması ve bütçe açığının ve faiz dışı açığın kayda değer bir şekilde genişlemesine yol açmasıyla önemli zorluklarla karşı karşıya kaldı. Vergi toplama eğilimleri ve ekonomik faaliyetler gibi çeşitli faktörler, bütçenin gelecekteki performansının şekillenmesinde hayati bir rol oynayacaktır. İç talepteki yavaşlamanın boyutunun toplam vergi tahsilat performansı açısından önemli olacaktır. Ayrıca, deprem sonrası yeniden yapılanma faaliyetleri nedeniyle harcamalardaki güçlü artışlar devam edebilir.

Kaynak Enver Erkan / Dinamik Yatırım